Hoe heilig zijn we nog?
Ik heb altijd een grote fascinatie gehad voor Jeanne d'Arc. Ze was jong, ze was een vrouw, ze had zuivere intenties én ze was een soldaat. Een amazone pur sang, en één die met zekerheid heeft bestaan. Maar ze stond alleen, op eenzame hoogte, waar ze nu nog steeds staat. Want er is niemand die op haar lijkt of niemand die haar evenaart. Ondanks haar wispelturigheid en de vele tegenstrijdigheden in haarzelf, blijft ze na haar dood nog leven. Ze werd ook heilig verklaard, wat ergens een zekere onfeilbaarheid impliceert, maar wat houdt dat woord vandaag de dag nog in? Wetende dat de kerk haar geloofwaardigheid al eeuwenlang is verloren?
Haar verhaal begon precies 607 jaar geleden, op 6 januari 1412. Jeanne d'Arc werd geboren in het noordoostelijke Franse dorpje, Domrémy. Tot op vandaag wordt ze nog steeds in de eerste plaats gezien als de nationale heldin en patrones van Frankrijk omwille van de beslissende rol die ze speelde in de zogenaamde 100-jarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Ze was een eenvoudig religieus boerenmeisje dat op heel jonge leeftijd stemmen had gehoord die haar ervan overtuigden dat zij de Fransen moest redden van de Engelse heerschappij. Ze slaagde erin de steun te krijgen die ze nodig had en trok in wapenrok zelf ten strijde. Dankzij haar optreden en het vertrouwen dat ze uitstraalde, ze handelde immers in naam van God en niet uit eigenbelang, kon ze de Fransen telkens weer motiveren waardoor ook het Franse leger een serie van successen kende. Maar toen de politieke toestand drastisch veranderde, werd Jeanne gevangen genomen en in een langdurig schijnproces door een partijdige kerkelijke rechtbank beschuldigd van ketterij. Uiteindelijk werd ze op 19-jarige leeftijd in Rouen veroordeeld tot de brandstapel. 500 jaar later werd ze door Paus Pius X heilig verklaard, een procedure dat 350 jaar eerder al in gang was gezet. De vraag is niet waarom deze heiligverklaring zolang op zich liet wachten, maar wel waarom ze als ter dood veroordeelde ketter dan toch heilig werd verklaard?
Feit is dat in 1920 het rationalistische anti-kerkelijke modernisme de grootste bedreiging was voor de kerk. En Jeanne, de zogenaamde populaire en plichtsgetrouwe dochter van de kerk, leek ineens geknipt om het imago van de kerk terug op te krikken. In zekere zin ironisch, als je bedenkt dat ze ter dood veroordeeld werd door een kerkelijk rechtscollege omdat ze zich protestants gedroeg; haar individuele ervaring ging immers boven alles. In die zin is het dus aannemelijk te stellen dat haar heiligverklaring niets minder dan een nieuwe poging van de kerk was om de verdwaalde schapen weer in de kudde te brengen, zodat de kerk op die manier terug een onaantastbare kracht kon vormen tegen alles wat modern was, inclusief het vrije denken.
Los daarvan, spreekt het voor zich dat Jeanne een boeiend en complex persoon was voor haar tijd én leeftijd. Ze was een jongvolwassen maagd die stierf voor haar overtuigingen. Niet uit eigenbelang en niet als martelares, want ze hield van het leven en wou allesbehalve sterven, maar ze stierf als een toonbeeld, als een symbool van moed, wilskracht en bovenal van zuivere intenties. In die zin was ze heilig. Maar hoe heilig zijn we op die manier zélf nog? Wat kan het begrip nog voor ons betekenen de dag van vandaag? Heilig doet meteen aan goedheid denken. Goddelijk, oprecht, deugdzaam zijn dan ook de meest gebruikelijke synoniemen. Maar wat betekent goedheid nog voor ons? Welke deugden eren we en leven we zelf nog na? Is het überhaupt nog mogelijk om oprecht te handelen zonder eigenbelang in onze huidige consumptiemaatschappij? En in welke mate zijn we ons hiervan zelfs bewust? Jeanne kreeg haar heiligentitel dan wel om de foute redenen, maar waar ze voor stond, wat ze zei en wat ze deed was opmerkelijk veel krachtiger en zuiverder dan het kerkelijk etiket dat ze toegewezen kreeg vanuit Rome. Ze was ook op en top haar menselijke zelve: onstuimig, achteloos, zelfzeker, bereidwillig, ongeduldig, vurig, moedig, opschepperig, weerspannig, onverzoenlijk én ze kleedde zich graag op... in mannenkledij welteverstaan. In die zin verschilt ze dan ook niet van de jongvolwassenen van nu die vrijwel allemaal dergelijke emotionele uitingen doormaken - wat trouwens hoofdzakelijk te wijten is aan het limbisch emotieregulerend systeem in het brein van jongvolwassenen dat nog niet helemaal is ontwikkeld, en dat tot de leeftijd van 25 jaar.
Alleen zette Jeanne haar hele menselijke wezen, al haar goede en minder goede kwaliteiten incluis, in voor een doel groter dan haarzelf. Daarom is ze heilig en méér dan een heldin of een patrones. Omdat ze ook nu nog onze eigen smachtende behoeften van moed, volharding, betekenis en zingeving aanspreekt en aanwakkert, ongeacht onze menselijke tekortkomingen die dat in de weg zouden kunnen staan. Ze heeft ten slotte nooit opgegeven. Heiligen als Jeanne zullen ons daarom altijd blijven inspireren, omdat ze in hun mens-zijn erin slaagden te handelen vanuit een groter, kosmisch belang. Iets waar we onszelf niet toe achten en eerder wegleggen voor een ander, een heilige. Daarom is het nog belangrijker in te zien dat Jeanne vooral een mens van vlees en bloed was, die ondanks haar innerlijke troubles en haar strijd, er toch in geslaagd is haar heilige, zuivere eigenschappen te laten triomferen boven haar aardse overtuigingen. Gelukkig is de brandstapel niet meer van deze tijd en staat er ons in feite niets in de weg om zélf symbool te staan voor ons betere zelf. Door zelf de held of heldin te zijn in ons eigen verhaal. Door ook onze goddelijke eigenschappen meer in het licht te brengen en steeds vanuit een hoger zelfbewustzijn te handelen. Op die manier leren we onze kosmische plaats in de wereld beter kennen en onthouden. Het is een kleine moeite, maar één met grote impact: door te handelen vanuit een groter, kosmisch belang, maken we de wereld langzaamaan oprechter.
"Uiteindelijk is niets heilig, behalve de integriteit van je eigen geest", aldus filosoof en transcendentalist Ralph Waldo Emerson (1803 -1882).
_
Sincerely Yours,
The Brave Tenderness Roars
Foto: Ingrid Bergman in de film 'Joan of Arc', 1948