Ouderen, dementie en kunstzinnige therapie

Met ouderen werken is geen evidentie, en al zeker niet met ouderen met verschillende gradaties in 'dementie'. Toch ben ik enorm dankbaar dat ik met deze bijzondere doelgroep kan werken. Bovendien leer ik heel veel bij. Over mezelf, over de ander, over de werking van onze psyche, en hoe ik de magie van mijn intuïtie nog meer kan volgen.

Want hoe ga je om met iemand met geheugenverlies, met iemand die het contact met de werkelijkheid verliest, telkens opnieuw hetzelfde verhaal vertelt, zaken beschrijft die geen steek lijken te houden, of verward gedrag vertoont?

Met andere woorden, hoe kan je dit als zinvol zien en er zinvol naar handelen?

Door vooral jezelf te zijn, écht te zijn, en te kunnen 'invoelen' in de ander, kan je helpen.

Je eigen emoties weten uit te sluiten zodat je je ten volle kan richten op de innerlijke hier-en-nu beleving van de oudere heb ik als het allerbelangrijkste ervaren. We zijn het immers zo gewoon om alles vanuit eigen perspectief te bekijken, ons denken daarin te betrekken en er vaak ook nog emotioneel op te reageren, dat we moeite hebben om op een diepinnerlijk niveau met een volgens de maatschappij 'geschonden' mens om te gaan. Bij mensen met dementie is het immers zo dat net het filterende denkvermogen beetje bij beetje wegvalt, waardoor onverwerkte emoties en ervaringen te pas en onpas naar boven komen. Het onderdrukkingsmechanisme dat we gedurende ons leven zo goed weten te beheersen, begint immers aan kracht te verliezen. En alles wat we dus 'niet bewust' hebben ervaren en/of verdrongen, zal tot in de laatste levensfase naar aandacht komen vragen. Dat is naar mijn gevoel, wat diep onderliggend de oorzaak is van dementie.

Om die reden hebben we er allemaal baat bij om onze chaos aan emoties, trauma's, conflicten en worstelingen zo goed mogelijk (en liefst ook zo snel mogelijk) te (h)erkennen, te leren doorvoelen, te accepteren ook, om ze bewust te kunnen helen. Zodat we ze tenminste niet op latere leeftijd op een minder fraaie manier op ons bord krijgen voorgeschoteld.

De chaos die ouderen met dementie ervaren kan makkelijker begeleid worden als je hiermee creatief, speels en met veel humor weet om te gaan.

Omgaan met mensen met dementie vraagt veel energie en opoffering, maar je krijgt er ook veel voor terug. En dat is helemaal geen cliché; ze zijn immers een prima spiegel voor je eigen helingsproces. De innerlijke thema's en onderliggende blokkades, meestal vanuit ongeheelde generatietrauma's, zijn daarom ook de thema's waar je zèlf aandacht dient aan te schenken. Zeker als kind van een ouder met dementie.

Niets moet, alles kan.

Door artistiek met hen te werken, leert het innerlijke gewoel van deze mensen plaats maken voor rust en bezinning. Door hen bijvoorbeeld te laten puzzelen met steentjes of papiersnippers kan net het ‘ik’ helpen om opnieuw orde op zaken te stellen in hun chaotische gevoelsleven.

Kunstzinnige therapie werkt immers niet alleen bij ouderen wiens ordenend geheugen hen in de steek laat, maar bij iedereen die inzicht en verdieping wil krijgen in zijn/haar gevoelsleven.

Al te vaak nog lopen we rond als 'wandelende hoofden', terwijl het net de kunst is om je hele lichaam te bewonen. In onze dagelijkse communicatie zou de 80/20 verhouding van toepassing moeten zijn: 80% vanuit het lichaam én de ziel, 20% vanuit de ratio. Een uitdaging voor velen! Als we ons hoofd tenslotte kunnen verbinden met die delen van ons lichaam en ziel dat we afwijzen, zal het ons een belangrijk inzicht brengen. We worden er niet alleen wijzer en krachtiger door, maar ook een 'heel' mens. (lees: geheeld) Kunstzinnige therapie is daarom een dankbare maar vooral ook een laagdrempelige en rustgevende methode.

"Als je met je hoofd praat, zul je spreken met het hoofd van een ander. Als je vanuit je hart spreekt, zul je het hart van de ander raken. Spreek je vanuit je ziel, dan bereik je andermans ziel." - Italo Magni

Ik sta er dan ook steeds weer van versteld hoe iemand los leert laten door simpelweg te ontspannen en daardoor gefocused te creëren. Of hoe iemand tot bezinning komt door zich open te stellen voor wat men niet kent en/of waar men geen vat (meer) op heeft.

Liefde en aandacht geven aan deze mensen, en ze ook terug mogen ontvangen, is daarom ook mijn dagelijks klein en groot 'bijzonder geluk'.

Fotoalbum: Kunstzinnige therapie in Woonzorgcentrum Huize Roborst in Zwalm en in Woonzorgcentrum OLV Ter Veldbloemen in Oosterzele.