Dag van de Vrijvoeler

Afgelopen zaterdag ging ik naar De Nacht van de Vrijdenker in Gent. Voor zij die het niet kennen, het is een filosofisch festival dat jaarlijks toonaangevende denkers uit binnen- en buitenland samenbrengt om er vragen te stellen omtrent persoonlijke, maatschappelijke en wetenschappelijke kwesties, en dit via lezingen, panelgesprekken en discussies. Het vrije denken dus.

Ondanks de kennis die er op grote schaal werd geopenbaard, bleef ik toch op mijn honger zitten. Kennis vergaren en diepgaand denken blijft noodzakelijk, maar hoe zit het dan met 'diepgaand voelen'? Dit aspect wordt vanuit filosofisch standpunt nog steeds bitter weinig aangeboord.

Het is net alsof we eraan gewend zijn geraakt dat filosofie louter geïdentificeerd wordt met het denken. Maar waarom zou filosofie, letterlijk de liefde (philo) voor de wijsheid (sophia), zich enkel uiten in het denken en niet in het voelen? Liefde is immers geen gedachte, maar een gevoel, een universeel gevoel zelfs.

We blijven steken in de idee dat denken iets 'serieus' is en voelen is dat niet.

Desondanks primeert het denken de dag van vandaag nog steeds op het voelen. Maar ons ergens uit-denken' kan en zal nooit volstaan. Plus, hoe 'juist' denkt de gemiddelde mens? Door ons vooral ook dáár op te blijven fixeren, lukt het ons ook niet (meer) te kunnen voelen, laat staan iets te door-voelen. Minder denken en meer voelen is niet zo evident. We blijven immers steken in de idee dat denken iets 'serieus' is en voelen is dat niet.

Er zijn uiteraard filosofen geweest die zich op het irrationele terrein hebben gewaagd, net omdat ze ondervonden dat uit hun gevoel heel wat (persoonlijke) wijsheid te halen viel, maar doordat hun visies te ver uiteen liepen, staat men tot op vandaag nog steeds heel kritisch tegenover gevoelskwesties.

Wijsheid is een gedachte-gevoel, een symbiose van denken en voelen.

We kunnen dus niet ontkennen dat wijsheid ook te vinden is buíten de kennis en de gedachte. Wijsheid lijkt me daarom eerder een gedachte-gevoel, een symbiose van denken en voelen. Dat gedachten uit het hoofd komen, spreekt inmiddels voor zich, maar dat voelen, waar komt dat dan vandaan?

Vanuit onze menselijke essentie. Ook wel de psyche of de ziel genoemd. Zij is onze diepinnerlijke stuwende, onwezenlijke kracht, het zogenaamde onsterfelijke deel van de mens. Een enorme bron van wijsheid, of zo leek het vroeger toch, toen filosofen zoals Socrates, Plato en Aristoteles zich erop toelegden.

Eigenlijk maakte de ziel tot nu toe een wel heel intrigerende reis mee, want van àlles ging ze plots naar niets. Zo was eerst de hele wereld 'bezield', daarna alleen de mens en nu gelooft niemand er nog in, laat staan dat mensen zich bewust zijn van hun psyche. Sommigen gruwelen van het woord alleen al. De voorbije eeuwen is er dan ook niemand meer in geslaagd over ziel en lichaam (materie) te spreken zonder begripsmatig vast te komen zitten. Elke filosofische poging daartoe eindigt steeds weer in ridiculisering, omdat men de ziel vooralsnog niet kan bewijzen als een feitelijke entiteit. Als dat al de bedoeling is.

De ziel is geen denkkwestie, maar een gevoelskwestie.

De ziel is dus geen denkkwestie, maar een gevoelskwestie. Een universeel aanvoelen van een stuwende kracht binnenin jezelf, waar we dus moeilijk met ons verstand bij kunnen, kan men niet ont-voelen, ondanks onze aangeleerde manier van puur analytisch oordelen, tenzij men lijdt aan een gebrek aan zielsverbondenheid zoals bij een psychopathische persoonlijkheidsstoornis als narcisme. Voelen komt overigens vóór het denken, alleen is dat besef er weinig tot niet meer. Zo geeft onze aangeboren intuïtie ons bliksemsnel de allereerste richtlijn voor het maken van een verstandelijke beslissing. Door de eeuwen heen hebben we massaal 'gevoeld' dat er méér is dat ons drijft dan ons denken alleen. En dat voelen is de essentie van ons zijn, de essentie van onze ziel.

Let wel, gevoel is niet hetzelfde als emotie. Een emotie is een gevoelige gedachte. Emotie komt immers voort uit het hoofd, waar het verstand, het ego en al onze angsten (gedachten) huizen. Het is een reactie op ons denken en het beweegt zich altijd naar buiten toe. Gevoel daarentegen komt vanuit onze essentie, onze ziel, die maar naar één ding streeft: liefde. Het is ons gevoel dat ons een teken geeft over hoe we met een bepaalde situatie, weliswaar liefdevol, om kunnen gaan. Daarom is voelen een beweging naar binnen toe; het is de taal van onze ziel. Zo is kunst trouwens ook ontstaan, vanuit een onverklaarbaar gevoel. Wanneer het echter vanuit emotie ontstaat, komt het voort uit het verstand, dan wordt het kitsch. Door kunst te creëren, ervaar je een natuurlijk aanvoelen, een eenheid met je hogere zelf, waarbij je niet alleen jezelf in vervoering brengt, maar ook anderen. Prachtig, toch?

Bewustzijn is denken én voelen.

Maar hoe kunnen we onze ziel dan opnieuw leren voelen, leren waarnemen? Door er aandacht aan te schenken, ons ervan bewust te zijn. Het is ons zelfbewustzijn dat ervoor zorgt dat je je gevoel leert waarnemen, herkennen en er de betekenis van leert begrijpen. Bewustzijn is denken én voelen. Het negeren van gevoel leidt immers tot emoties. Van emoties wordt daarom ook gezegd dat ze een fysieke waarneming zijn van een eerder genegeerd gevoel.

Dus hoe groter ons zelfbewustzijn, hoe diepgaander we in staat zijn te voelen. Wanneer we diepgaand voelen, brengen we ons vanzelfsprekend naar een innerlijke en tevreden staat van zijn. Dan is het denken niet meer zo nodig, in sommige gevallen misschien zelfs overbodig.

De Dag van de Vrijvoeler lijkt daarom aangebroken, misschien kan filosofie ons via het vrije voelen leiden naar de diepste uithoeken van het onbekende, om zo van het ene wonder in een ander, nog dieper mysterie te vallen. En laten we Steven Pinker voor één keer ongelijk geven wanneer hij stelt dat 'intellectuelen een afkeer hebben van vooruitgang'. Onze vooruitgang ligt onmiskenbaar in het wederom leren voelen, iets wat ook denkers (opnieuw) zouden kunnen leren waarderen.

_

Sincerely Yours,

The Brave Tenderness Roars